در صد و دومین گزارش از این سلسله گزارش­ها، گلچینی از تحولات اخیر در دو لایه جهانی و منطقه ­ای محیط ژئواکونومیک ایران ارائه شده است.

تحولات جهانی:

دونالد ترامپ بلافاصله پس از ادای سوگند به عنوان رئیس جمهور آمریکا مجموعه‌ای از فرمان‌های اجرایی را با هدف تغییر سیاست‌های داخلی و خارجی کشور صادر نمود. اعلام وضعیت اضطراری انرژی ملی به منظور تسریع در توسعه زیرساخت‌های سوخت فسیلی، اعمال تعرفه ۲۵ درصدی بر واردات از کانادا و مکزیک از جمله این فرمان ها است.

قبل از آن هم دولت بایدن با افزودن شرکت‌های بزرگ چینی به فهرست سیاه خود، گام جدیدی در جهت تشدید تنش‌های اقتصادی با چین برداشته‌است. این اقدام، که آمریکا مدعی است به‌دلیل ارتباط این شرکت‌ها با ارتش آزادی‌بخش خلق چین انجام شده، نه‌تنها می‌تواند به کاهش ارزش سهام این شرکت‌ها منجر شود، بلکه خطر دو‌قطبی‌شدن زنجیره‌های تأمین جهانی را نیز افزایش می‌دهد.

دفتر نمایندۀ تجاری ایالات متحده در اقدامی مهم، مجموعه‌ای از شش مقالۀ سیاستی با عنوان «سازگار‌کردن سیاست تجاری برای تاب‌آوری زنجیرۀ تأمین: پاسخ به چالش‌های اقتصادی جهانی امروز» منتشر کرده‌است. این گزارش‌ها موضوعاتی همچون چارچوب سیاست تجاری برای تاب‌آوری زنجیرۀ تأمین، چالش‌ها و فرصت‌های تقویت تاب‌آوری در صنایع نساجی و پوشاک ایالات متحده، استفاده از قوانین مبدأ برای ارتقای تاب‌آوری، راهکارهای مقابلۀ مؤثر با سیاست‌ها و رویه‌های غیر‌بازاری، بهره‌گیری از داده‌ها و تحلیل‌ها در تدوین سیاست‌های تجاری مبتنی‌بر تاب‌آوری و توافق‌نامه‌های تجاری بخشی برای تقویت تاب‌آوری را شامل می‌شوند. وزارت بازرگانی چین در نخستین اقدام تجاری بزرگ خود در سال ۲۰۲۵، ۲۸ شرکت آمریکایی را به فهرست کنترل صادرات خود اضافه کرد. این تصمیم که در تاریخ ۲ ژانویه اعلام شد، با هدف حفاظت از امنیت و منافع ملی چین و هم‌چنین رعایت تعهدات بین‌المللی در زمینۀ منع گسترش تسلیحات اتخاذ شده‌است.

تحولات منطقه ای:

عربستان سعودی به‌تازگی از کشف ذخایر قابل‌توجه لیتیوم در میدان‌های نفتی خود خبر داده‌است. این کشف استراتژیک می‌تواند نقشی کلیدی در تقویت صنایع تبدیلی و پیشبرد گذار به انرژی پایدار ایفا کند. در خبری دیگر دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور منتخب ایالات متحدۀ آمریکا، چند روز پیش‌از مراسم تحلیف خود از یک سرمایه‌گذاری ۲۰ میلیارد دلاری توسط یک تاجر اماراتی در خاک آمریکا خبر داد. این سرمایه‌گذاری که با هدف توسعۀ مراکز داده در سراسر کشور انجام خواهد شد، بخشی از همکاری استراتژیک میان ایالات متحده و امارات برای تقویت زیرساخت‌های دیجیتالی و فناوری‌های پیشرفته است.

عراق طی دو سال اخیر با جذب بیش‌از ۶۲ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری خارجی در بخش‌های مختلف اقتصادی، جایگاه خود را به‌عنوان یکی از مقاصد مهم سرمایه‌گذاری در منطقه تثبیت کرده‌است. البته این سرمایه گذاری ها در مراحل مختلفی قرار دارند. این پیشرفت نتیجۀ اصلاحات ساختاری، بهبود فضای اقتصادی و ایجاد ثبات امنیتی در کشور است. از سوی دیگر سفر رسمی و راهبردی محمد شیاع السودانی، نخست‌وزیر عراق، به بریتانیا نتایج قابل‌توجهی در حوزۀ اقتصادی و سرمایه‌گذاری به همراه داشت. یکی از مهم‌ترین دستاوردهای این سفر، خروج عراق از فهرست قرمز ارزیابی ریسک سرمایه‌گذاری و ارتقای آن به سطح نارنجی بود. این اقدام، فرصتی برای جذب بیشتر سرمایه‌گذاری‌های خارجی و تقویت همکاری‌های اقتصادی بین‌المللی فراهم می‌کند.

ترکیه نیز در حال گسترش نقش خود به عنوان کریدور منطقه ای است. در ابتدای سال 2025، ترکیه با همکاری چین در‌حال اجرای پروژه‌ای بزرگ برای توسعۀ شبکۀ راه‌آهن خود است. این پروژه که هزینه‌ای بالغ بر ۶۰ میلیارد دلار در بر خواهد داشت، به ایجاد مسیری جدید و سریع‌تر برای حمل کالا بین آسیا و اروپا کمک خواهد کرد. این مسیر به‌عنوان جایگزینی برای مسیرهای عبوری از روسیه، که به‌دلیل جنگ اوکراین با خطرات قابل‌توجهی روبه‌رو است، مورد توجه قرار گرفته‌ است.